“AI FOR GOOD” NEDİR?
Yapay zekâ kavramı üzerine ne kadar konuşulursa konuşulsun henüz tam olarak anlaşılmış bir kavram olduğunu savunmak çok da mümkün değil. Öyle ki günümüz yapay zekâ teknolojisi esasen kendi kendine sıfırdan çözüm üretebilen bir teknoloji değil. Halihazırda yapay zekânın temel yeteneği veri tabanına kaydedilen bilgiler üzerinden yaptığı çıkarımlar üzerinden tanımlamalar yapmak şeklinde açıklanabilir.
Özellikle yaşadığımız pandemi sürecinde mevcut yapay zekâ teknolojisinden yararlanmaya yönelik birçok çözüm geliştirildi. Kişilerin hastalık semptomlarını algılayan uygulamalar veya ortamı dezenfekte etmeye yarayan robotlar yapay zekâ teknolojisinin pandemi döneminde kullanıldığı alanlardan ikisi olarak örneklendirilebilir.
Yapay zekânın bu tip uygulamalarla birlikte toplum yararına olacağı düşünülen projelerde kullanılması ve geliştirilmesi sürecine ise “AI for Good” ismi veriliyor. Özellikle devletlerin, üniversitelerin ve araştırma enstitülerinin bu yönde çabaları bulunuyor.
Bu gibi kurumların yapay zekâyı kullanırken çözmeye çalıştıkları temel problemlerden bazıları tüm dünyayı ilgilendiren; açlık, yoksulluk, suç işleme ve iklim değişikliği gibi konulardan oluşuyor.
Başarılı Örnekler Neler
Geçtiğimiz yıllarda yapay zekânın toplum yararına kullanıldığı çeşitli örneklerle karşılaştık. Bunlardan bir tanesi Stanford Üniversitesi’ndeki Statistics for Social Goods projesiydi. Bu proje bilimsel verileri sosyal fayda ile bağlantılı hale getiren disiplinler arası bir proje olarak başlatıldı. Geçtiğimiz yıllarda yatıştırıcı tedaviler alanındaki eşitsizlikleri araştırmak üzere sivil toplum kuruluşları ile donörleri ve gönüllüleri eşleştiren çalışmalar ortaya konuldu. Bu projede ortak problemlere sahip olan kurumlar ile veri analistleri arasında bağlantı kurularak, bu organizasyonların acil çözüm gerektiren problemlerine odaklanıldı. Elde edilen sonuçlar web sitesinde dokümante edilerek yayınlanarak ve veri setleri yaratılarak birçok yardım kuruluşuna ulaştı.
Başka bir sosyal fayda yapay zekâ projesi örneği de Computational Sustainability Network isimli bir araştırma grubu tarafından yürütülüyor. Bu proje kuşların korunması, elektrik kullanımının dağılımı, deniz kaynaklı hastalıkların takibi gibi konularda sayısal veri tahminlerine dayalı problemleri sürdürülebilirliği etkileyecek zorluklarla eşleştirerek çözüm üretme amacını taşıyor. Böylece bu konulardaki uzman kişilerin ilgili verileri anlamlandırarak problemleri çözebilecekleri kararlar vermelerine yardımcı oluyor.
Bunun yanında COVID-19 sürecinde sağlık sisteminin aşırı talebi karşılama konusunda yaşadığı problemlere karşı Cambridge Üniversitesi tarafından geliştirilen kapasite planlama ve analiz sistemi gibi çözümler de önümüzdeki dönemde daha sık karşılaşacakmışız gibi görünen sağlık problemlerine yönelik projeler geliştiriyor.
Yapay Zekâyı Toplum Yararına Kullanmak
Toplum yararına yapılması hedeflenen yapay zekâ projelerinde iyi niyetle başlanmış olsa adil olmayan sonuçlar
doğuran projelerde mevcut. ABD’de yargı sisteminin yükünü azaltmak için tutuklularla yapılan çalışmalarda hükümlünün suç eğiliminin hesaplanması amaçlandı. Ancak yapılan bir araştırmaya göre, yazılımda kişinin suç geçmişinden bağımsız olarak siyahi tutuklulara karşı inkar edilmez biçimde önyargılı çıkarımlar yaptığı sonucuna varıldı.
Benzer şekilde İngiltere’de pandemi koşulları dolayısıyla üniversite kabulü için son değerlendirme sınavına giremeyen öğrencilere yönelik, akademik kariyerlerindeki başarılarını göz önünde bulundurarak üniversitelere kabul sağlayan bir yazılım üzerine çalışıldı. Ancak yerleştirmeler sonucunda yüksek seviyedeki özel okullarda başarılı olan öğrencilerle devlet okullarında başarılı olan öğrencilerin üniversiteye yerleştirilmeleri aşamasında bir adaletsizlik olduğu sonucuna varıldı.
Yapay zekâyı toplum yararına kullanacağınız bir proje geliştirmeden önce göz önünde bulundurulması gereken iki temel konu bulunuyor: Doğru soruları sorarak işe başlamak ve projede doğru kişilere yer vermek.
Çözüm bulmayı amaçladığınız problemlerin gerçekten ne olduğunu ve elde edeceğiniz verilerin bu probleme çözüm bulmada gerçekten ihtiyacınız olan ve işinize yarayacak veriler olup olmadığını göz önünde bulundurmak gerekiyor.
Bunun yanında projenizde sivil toplum kuruluşlarıyla birlikte çalışmak da verimli sonuçlar almanıza yardımcı olacaktır. Sivil toplum kuruluşlarının sahadaki deneyimleri ve kullanılan yapay zekâ çözümünün verimliliğini ölçme kabiliyeti işin başarısını hayati derecede etkileyebilir.
Kaynaklar:
https://venturebeat.com/2020/10/31/how-to-make-sure-your-ai-for-good-project-actually-does-good/
https://www.propublica.org/article/machine-bias-risk-assessments-in-criminal-sentencing
